W trakcie zakończonego w czerwcu projektu OPERAS-P uruchomione zostało laboratorium innowacji, którym w ramach europejskiego konsorcjum OPERAS kieruje Instytut Badań Literackich PAN (IBL PAN).
Główne zadania OPERAS Innovation Lab obejmują badania użytkowników i użytkowniczek – głównie badaczy i badaczek specjalizujących się w humanistyce i naukach społecznych (HS), lecz również innych członków społeczności akademickiej, w tym wydawców, redaktorów i redaktorek naukowych – w celu poznania ich potrzeb w zakresie komunikacji naukowej. Badania pozwalają na projektowanie usług konsorcjum OPERAS w taki sposób, by odpowiadały tym potrzebom i rozwiązywały rzeczywiste problemy. W ramach laboratorium innowacji powstają również prototypy nowych rozwiązań np. dostosowanie koncepcji żywej książki – living book – do potrzeb grup roboczych OPERAS; prace nad innowacyjnymi rozwiązaniami dla edycji cyfrowych w humanistyce.
– Jeśli badacze chcieliby mieć lepsze narzędzie do powiązania danych z tekstem, jako OPERAS Innovation Lab moglibyśmy rozbudować koncepcję tzw. rozszerzonych monografii cyfrowych – tłumaczy dr Maciej Maryl, kierownik CHC, w krótkim wideo poświęconym OPERAS Innovation Lab.
Chociaż rozmowy o OPERAS Innovation Lab trwały już od jakiegoś czasu, inicjatywa oficjalnie narodziła się w ramach OPERAS-P, dwuletniego projektu, który zakończył się w czerwcu 2021 r. IBL PAN kierował pakietem roboczym nr 6 poświęconym innowacji w komunikacji naukowej dla nauk HS. Badania w OPERAS Innovation Lab dotyczyły różnych jej aspektów: zarządzania otwartą infrastrukturą badawczą, modeli biznesowych dla publikacji w otwartym dostępie, zasad FAIR Data dla HS, wielojęzyczności, pisarstwa naukowego oraz ewaluacji i systemu recenzowania badań i publikacji naukowych.
W sumie zespół przebadał 655 osób (57 z nich udzieliło wywiadów, 134 wypełniło ankiety, a 464 uczestniczyło w warsztatach). W lutym 2021 r. odbyła się trzydniowa konferencja “The Future of Scholarly Communication” współorganizowana przez IBL PAN i konsorcjum OPERAS. Przedstawiono wstępne wyniki badań i zaproszono do dyskusji społeczność akademicką. W seminariach dotyczących najważniejszych problemów związanych z transformacją cyfrową w naukach humanistycznych i społecznych uczestniczyły 342 osoby.
Wyniki prac powstałych w ramach projektu OPERAS-P, w tym raport końcowy “Future of Scholarly Communication . Forging an inclusive and innovative research infrastructure for scholarly communication in Social Sciences and Humanities”, który poza podsumowaniem badań przedstawia także rekomendacje dla konkretnych grup zaangażowanych w komunikację naukową – infrastruktur badawczych jak OPERAS, badaczy i badaczek HS, wydawców naukowych, bibliotek, instytucji naukowych, instytucji finansujących badania oraz decydentów politycznych – odnajdą Państwo w repozytorium Zenodo.
Obecnie OPERAS Innovation Lab pracuje nad kolejnymi pomysłami i prototypami usług, które ułatwią przedstawicielom i przedstawicielkom HS sprawniejszą komunikację naukową, ze szczególnym uwzględnieniem edycji cyfrowych.
Marta Błaszczyńska, IBL PAN