PALOMERA Knowledge Base i OAPEN OA Books Toolkit – zasoby wspierające otwarty dostęp dla książek akademickich

Otwartość w dostępie do książek akademickich zyskuje coraz większe znaczenie w Europie, odpowiadając na potrzeby badawcze oraz wymogi polityki naukowej. Projekt PALOMERA, którego misją jest wspieranie otwartego dostępu do książek, stworzył dwa kluczowe zasoby: PALOMERA Knowledge Base oraz OAPEN OA Books Toolkit. Narzędzia te stanowią cenne wsparcie dla m.in. decydentów politycznych, naukowców, agencji finansujących badania, bibliotek i wydawców zaangażowanych w rozwój otwartego dostępu. Oto co oferują oba te zasoby i jak mogą wspierać ekosystem otwartej nauki.

PALOMERA Knowledge Base

Jest to kompleksowe repozytorium danych zebranych z 39 krajów wchodzących w skład Europejskiego Obszaru Badawczego. Zasób ten gromadzi dane ilościowe i jakościowe, dostarczając informacji na temat aktualnego krajobrazu polityk i praktyk OA. Zakres czasowy danych obejmuje lata 2012–2022, co odpowiada rozpoczęciu przez Komisję Europejską działań na rzecz otwartej nauki i jej wdrożeniu w ramach programu Horyzont 2020.

Proces zbierania danych w projekcie PALOMERA był złożonym przedsięwzięciem, w którym wykorzystano zarówno ankiety skierowane do dużych repozytoriów jak i bibliotek narodowych, zbieranie dokumentów przez zespół badawczy, a także wywiady oraz szeroko zakrojoną ankietę dotyczącą monografii OA w krajach ERA. Dzięki temu repozytorium to zawiera: 

• dane na temat polityk i praktyk OA, zebrane na podstawie ankiety przeprowadzonej w bibliotekach narodowych; 
• kolekcję dokumentów prawnych;
• transkrypcje wywiadów przeprowadzonych z kluczowymi interesariuszami, opisujące specyfikę narodowych polityk OA oraz wyzwania związane z ich wdrażaniem.

Knowledge Base zostało zbudowane w środowisku Lyrasis na platformie DSpace 7, co sprawia, że jest łatwe w nawigacji i przyjazne dla użytkownika. Jego struktura, zaprojektowana w podobnym stylu do OA Books Toolkit, pozwala użytkownikom na filtrowanie i wyszukiwanie danych istotnych dla ich potrzeb, co czyni go praktycznym narzędziem dla osób zainteresowanych podejmowaniem decyzji politycznych (np. wprowadzenia polityki otwartego dostępu w swojej instytucji) opartych na danych. 

Dostęp: PALOMERA Knowledge Base

OAPEN OA Books Toolkit: przebudowany zasób dla interesariuszy otwartej nauki

OAPEN OA Books Toolkit, zaktualizowany 30 września 2024 roku, jest bezpłatną platformą wspierającą i promującą otwarty dostęp do książek akademickich. Portal został stworzony, aby wspierać szerokie grono odbiorców, oferując wskazówki i zasoby ułatwiające tworzenie bardziej świadomego środowiska dla monografii w otwartym dostępie.

Dla naukowców platforma oferuje szczegółowe wskazówki dotyczące publikowania w OA, wyjaśniając korzyści, wyzwania i cały proces otwartego publikowania. Jest to również cenne wsparcie dla decydentów politycznych, którzy dzięki szerokiemu zasobowi informacji mogą opracowywać i doskonalić polityki OA, co przyczynia się do wzrostu wsparcia dla otwartego dostępu w sektorze akademickim. Toolkit służy także bibliotekom, wydawcom i innym interesariuszom jako punkt odniesienia, zawierając artykuły, definicje i materiały do dalszej lektury, które wspierają świadome decyzje w ramach ekosystemu otwartej nauki.

Najnowsza aktualizacja platformy przynosi nowe treści i usprawnienia, które mają na celu zwiększenie jego funkcjonalności. Zaktualizowane sekcje dotyczące agencji finansujących badania i polityk pozwalają na lepsze dopasowanie celów zarówno instytucji, jak i jednostek zaangażowanych w OA.

Dostęp: OAPEN OA Books Toolkit

Wsparcie decyzji opartych na danych w zakresie otwartego dostępu

Dzięki tym dwóm zasobom różne grupy interesariuszy mają solidne podstawy do podejmowania świadomych decyzji opartych na danych w obszarze publikowania książek w otwartym dostępie. Razem te zasoby przyczyniają się do realizacji misji upowszechniania wiedzy akademickiej w całej Europie i wspierają rozwój spójnego ekosystemu OA.

Gabriela Manista