6 czerwca 2024 roku w Pałacu Staszica w Warszawie odbyło się spotkanie dyskusyjno-warsztatowe zorganizowane przez Centrum Humanistyki Cyfrowej jako koordynatora polskiego oddziału europejskiej sieci OPERAS (więcej o programie tego wydarzenia pisaliśmy w poprzednim poście). Wydarzenie poświęcone było potrzebie zmian w ewaluacji naukowej w humanistyce, uwzględniających postulaty otwartej nauki oraz cyfrowe wyniki badań humanistycznych.
Spotkanie rozpoczęło się o godzinie 10:30. Po krótkim powitaniu uczestników i uczestniczek przez kierownika CHC dr Macieja Maryla oraz dyrektora Instytutu Badań Literackich PAN prof. Grzegorza Marca, głos zabrali zaproszeni goście.
„Książka jest bardzo ważnym medium, nie możemy rezygnować z tego medium kontaktu z szeroką publicznością. Trzeba je uwzględniać bardziej także w ewaluacji” powiedział wiceminister nauki prof. Maciej Gdula w swoim krótkim wystąpieniu na otwarcie. Posłanka dr Dorota Olko podkreślała z kolei rolę artykułów naukowych jako źródła wiedzy o osiągnięciach badawczych dla ludzi niebędących na co dzień w świecie nauki i istotność otwartego do nich dostępu.
Panel dyskusyjny
O godzinie 11:00 rozpoczął się anglojęzyczny panel dyskusyjny zatytułowany „Research assessment and the humanities: what changes do we need?”, moderowany przez dr. Macieja Maryla z CHC.
Na początku dr Erzsébet Tóth-Czifra z CoARA (Coalition for Advancing Research Assessment) przedstawiła wizję uznawania różnorodnych wyników badań oraz praktyk. Podkreśliła znaczenie rozwoju kultury badawczej, która docenia różnorodność wyników naukowych, praktyk badawczych oraz karier akademickich. Jej prezentacja skupiła się na konieczności reformy systemów oceny badań, aby uwzględniały one różne formy komunikacji naukowej oraz promowały odpowiedzialne i inkluzywne podejście do oceny. Tóth-Czifra zwróciła uwagę na potrzebę konsultacji ze społecznościami naukowymi oraz na kluczowe inicjatywy wspierające otwartą naukę, takie jak PRISM i GoTriple, które promują wielojęzyczność i różnorodność wyników.
Następnie Emanuel Kulczycki, profesor Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, przedstawił swoją perspektywę na ewaluację badań w humanistyce, opierając się na doświadczeniach z COST Action i ENRESSH (European Network for Research Evaluation in the Social Sciences and the Humanities). Kulczycki skrytykował obecny system ewaluacji, który często opiera się na metrykach publikacji, promując politykę „publish or perish”. W zamian zaproponował siedem rekomendacji dla akademii, które nie są napędzane indywidualistycznymi metrykami. Wśród nich znalazły się m.in.: znaczące zwiększenie stabilnego finansowania nauki, zapewnienie stabilnych warunków zatrudnienia i dobrych wynagrodzeń dla młodych naukowców, pełne zaangażowanie badaczy w definiowanie kryteriów oceny oraz zarządzanie kluczowymi infrastrukturami komunikacji naukowej przez samą akademię. Podkreślił również, że wszystkie dane używane do kalkulacji metryk powinny być całkowicie transparentne i dostępne dla wszystkich.
Jako ostatni w tym panelu wystąpił Yannick Legré, sekretarz generalny OPERAS, który przedstawił wizję OPERAS jako europejskiej infrastruktury wspierającej otwartą komunikację naukową w dziedzinach nauk społecznych i humanistycznych (SSH). OPERAS dąży do zrealizowania idei otwartej nauki w SSH poprzez koordynację i federację zasobów w Europie. Jego prezentacja podkreśliła potrzebę reformy oceny badań, aby uwzględnić szerszy zakres wyników i działań naukowych, co jest kluczowe dla promowania transparentności i otwartych danych w nauce. Legré zwrócił uwagę na inicjatywy takie jak CoARA, DORA, Helsinki Initiative oraz Hong Kong Principles, które wspierają odpowiedzialne podejście do oceny badań. Omówił również znaczenie wielojęzyczności i różnorodności w publikacjach naukowych, które są niezbędne do szerokiej komunikacji wyników europejskich badań.
Po wystąpieniach panelistów i panelistek nadszedł czas na dyskusję i zadawanie pytań, dzięki czemu uczestnicy i uczestniczki mieli okazję wymienić się spostrzeżeniami. Publiczna debata była ostatnim elementem transmitowanym online.
Część warsztatowa
W trakcie przerwy lunchowej wszyscy obecni mieli możliwość zapoznać się z innymi działaniami realizowanymi przez CHC w ramach projektów OPERAS, które były prezentowane na posterach w hallu Pałacu Staszica. W razie potrzeby autorzy i autorki plakatów udzielali dodatkowych informacji.
O godzinie 13:00 rozpoczęła się druga część spotkania poświęcona dyskusji wokół propozycji OPERAS-PL wyrażonych we wniosku o wpis na mapę infrastruktur. W specyfikę działań polskiego oddziału międzynarodowej struktury OPERAS wprowadziła zgromadzonych dr Magdalena Wnuk. Następnie uczestnicy i uczestniczki warsztatów dyskutowali nad konkretnymi problemami związanymi z ewaluacją humanistyki w Polsce w ramach trzech grup tematycznych:
- Widoczność i wpływ
– Jak udowodnić, że humanistyka ma wpływ? - Innowacyjna komunikacja naukowa
– Jak ewaluować innowacyjne formaty komunikacji naukowej? - Otwarte infrastruktury
– Jak włączać otwarte infrastruktury do ewaluacji jednostek?
Szczegółowe podsumowania rozmów w podgrupach zostaną zebrane i przedstawione w najbliższym czasie na blogu projektu #OtwartaHumanistyka (https://otwartanauka.hypotheses.org/). Zgodnie z sugestiami osób biorących udział w warsztatach, w planach jest także spisanie i przekazanie decydentom wypracowanych podczas spotkania postulatów dotyczących uwzględnienia specyfiki potrzeb nauk humanistycznych oraz zasad otwartości w ramach przyszłych systemów ewaluacji. O postępach w tych działaniach będziemy informować na bieżąco tutaj oraz w naszych mediach społecznościowych.
Spotkanie zakończyło się krótkim podsumowaniem dyskusji i warsztatów, a także podkreśleniem nadziei organizatorów, że rozmowy te przyczynią się do wprowadzenia skutecznych rozwiązań, które zwiększą zasięg i oddziaływanie rezultatów polskich badań humanistycznych. Organizatorzy wyrazili także wdzięczność wszystkim uczestnikom oraz patronatowi Forum Akademickiego, który objął wydarzenie.
Wszystkim, którym nie udało się wziąć udziału w wydarzeniu, polecamy obejrzenie nagrania z wideo streamingu, udostępnione na naszym kanale w serwisie YouTube: https://www.youtube.com/live/GaEi3FItxp8?si=U8-o_p9D0pS6yI4j