Ewaluacja – wróg innowacji?

Co łączy:

  • redakcję bułgarskiego czasopisma, któremu odmówiono dodatkowego finansowania, gdyż ukazuje się jedynie online; 
  • doktorantkę na irlandzkim uniwersytecie, która chciała 70% swojej pracy poświęcić opracowaniu prototypu naukowej edycji cyfrowej, lecz doradzono jej, by znacznie zmniejszyła jej zakres, a skupiła się na „tradycyjnej” części swojej dysertacji;
  • adiunktkę z Niemiec, której aktywność na Twitterze pozwala na dzielenie się wynikami badań z szerszą publicznością, ale która jednocześnie przyznaje, że skasowanie konta na tej platformie nie miałoby wielkiego wpływu na rozwój jej kariery naukowej?

To tylko kilka przykładów z  wywiadów OPERAS-P pokazujących, jak nowatorskie pomysły i działania nie przystają do  oficjalnych systemów oceny dorobku.

Podobne doświadczenia naszych respondentów i respondentek  z różnych dyscyplin i krajów jasno pokazują, że wiele systemów ewaluacji wstrzymuje rozwój innowacji w komunikacji naukowej. Formalnie doceniane są głównie artykuły w znanych czasopismach i monografie publikowane przez prestiżowe wydawnictwa. Niestety może to zniechęcać badaczy i badaczki do eksperymentowania z formą (mamy na myśli m. in. pracę nad kodem, wizualizacją danych, czy cyfrowymi kolekcjami) oraz do próby dotarcia do szerszej grupy odbiorców (poprzez wpisy na blogu, podkasty lub działalność popularyzatorską w mediach społecznościowych). 

Co robimy w  OPERAS-PL, aby zmienić ten stan rzeczy?

W ramach OPERAS-P, wspomnianego wyżej i zakończonego już projektu finansowanego z Horyzontu 2020, IBL PAN kierował pakietem roboczym nr 6 dotyczącym innowacji w komunikacji naukowej. Przeprowadziliśmy 32 pogłębione wywiady z badaczami oraz badaczkami nauk humanistycznych i społecznych (HS) oraz wydawcami z całej Europy. Rozmawialiśmy z nimi m. in. właśnie o ewaluacji w nauce i systemie recenzowania publikacji naukowych. W ramach projektu razem z DARIAH-EU przygotowaliśmy obszerną publikację „Report on quality assessment of innovative research in SSH” (2021), która przedstawia skomplikowane relacje wokół oceniania dorobku badawczego oraz rolę recenzji w naukach HS. Krótsze podsumowanie badania i konkretne rekomendacje skierowane m. in. do infrastruktur badawczych (w tym OPERAS), wydawnictw, środowiska naukowego oraz organizacji finansujących badania znajdziecie w rozdziale 6 raportu „Future of Scholarly Communication” (2021).

Z kolei w tekście „Bringing arts and humanities perspectives to the redefinition of >what counts< in research(er) evaluation” (2022) Erzsébet Tóth-Czifra opisuje działania infrastruktury DARIAH-EU, które wspierają wprowadzanie zmian w ewaluacji na poziomie europejskim:


1. Rzecznictwo na poziomie europejskim, z naciskiem, by potrzeby badaczy i badaczek humanistyki oraz nauk o sztuce zostały wzięte pod uwagę w powstających systemach ewaluacyjnych m. in. poprzez prowadzenie badań i konsultacji z tą grupą docelową.

2. Wzmacnianie społeczności i struktur skupionych na ewaluacji „innowacyjnych” wyników badań, które na razie pozostaje niewidoczne w formalnych ocenach np. poprzez wręczanie stypendium na wydanie książki w otwartym dostępie (DARIAH Open Access Book Bursary).

3. Wspieranie naukowców i naukowczyń na wszystkich etapach kariery we wdrażaniu dobrych praktyk związanych z otwartą nauką m. in. poprzez organizowanie szkoleń oraz warsztatów i publikowanie treści edukacyjnych na platformie DARIAH Campus.

4. Współtworzenie wspólnych infrastruktur gromadzących otwarte dane (w tym OpenAire Explore oraz SSHOC Marketplace) i poszerzanie ich zakresu o treści istotne z perspektywy humanistyki i nauk o sztuce, które obecnie nie są doceniane w formalnych ocenach dorobku (np. naukowe edycje cyfrowe czy dane audiowizualne).

Ponadto grupa robocza ALLEA Working Group E-Humanities pracuje nad rekomendacjami dotyczącymi głównych wyzwań i dobrych praktyk w ewaluacji innowacyjnych publikacji. Jej członkowie i członkinie analizują wyniki badań, które wykraczają poza tradycyjne formy artykułów naukowych, czy monografii. Należą do nich m. in. naukowe edycje cyfrowe, słowniki, zbiory danych, ale również podkasty, mapy cyfrowe czy wirtualne wystawy.

Marta Błaszczyńska, CHC IBL PAN

Serdeczne podziękowania dla Erzsébet Tóth-Czifry za wsparcie w przygotowaniu tekstu.